Algemeen

Het koelen van je wort is een belangrijke processtap waar je de nodige aandacht aan moet besteden, omdat juist hier een mogelijk infectie risico optreed en er nog veel fout kan gaan. Het is bij het koelen belangrijk dat dit zo snel mogelijk gebeurd. Zodra de wort onder de 60°C komt is deze ontvankelijk voor mogelijke infectie's. De manier van koelen is afhankelijk van je installatie, je beschikbare ruimte en wat je zelf prettig vindt. Er zijn eigenlijk 2 opties : een dompelkoeler of een tegenstroomkoeler (meestal een platenkoeler of warmtewisselaar). Beide systemen werken prima maar hebben beide ook voor en nadelen... In dit artikel zal ik deze bespreken.

Platenkoeler of warmtewisselaar

Een platenkoeler heb je in verschillende versies. ze kunnen verschillen in het aantal platen (12 - 50 en willicht nog wel meer) maar ook in het oppervakte.  De capaciteit is van beide factoren afhankelijk. Heb je meer oppervlakte dan kun je toe met minder platen... en met meer platen heb je minder oppervlakte nodig... Heb je van beide meer..dan wordt de koel capaciteit ook groter. 

Het voordeel van een platenkoeler is dat deze je wort per volume eenheid sneller koelt. Zowel de wort als waterkant hebben ribbels, waardoor je 2 turbulente stromingen hebt en doordoor een maximaal koelrendement. Je kunt je wort vanuit je kookketel via de platenkoeler rechstreeks in het gistvat laten "kletteren". Dat kletteren zorgt dan weer voor beluchting. En je kunt dan meteen de gist toevoegen waardoor er een minimale kans op infectie ontstaat. En als de koeling eenmaal loopt (met pomp of via zwaartekracht) dan heb je er niet veel werk aan.

Velen vinden het nadeel van een platenkoeler dat je niet goed kunt zien om deze schoon is. Je wort stroomt langs platen en voor en na het koelen moet je deze reinigen en desinfecteren. Je kunt niet visueel controleren of deze schoon zijn. Dat klopt. Echter als je een juiste methode van reiniging en desinfectie gebruikt met de juiste middelen, kan er vrij weinig mis gaan. En als je reinigingsvloeistof er schoon instroomt en er weer schoon uitkomt, kun je ervanuit gaan dat de binnenkant schoon is. Daarna is het slechts een kwestie van desinfecteren. Dat kun je simpel doen door deze volledig in de desinfectie vloeistof onder te dompelen en rustig laten inwerken.

Dompelkoeler of spiraalkoeler

De dompelkoeler is vaak een lange buis van koper of RVS welke in de vorm van een spiraal is gebogen. De capaciteit is afhankelijk van de dikte van de buis en het aantal windingen van de spiraal. Je kunt deze, indien je handig bent, gemakkelijk zelf van uitgegloeid koper maken waardoor deze is afgestemd op jou brouwinstallatie. Ze zijn echter ook te koop in standaard maten.

De dompelkoeler werkt door deze in je gekookte wort te hangen en er water doorheen te laten stromen (van boven naar beneden). Vele brouwers laten deze vaak nog even 10 minuten meekoken zodat ook de spiraal "steriel" is. Het koelen gaat sneller als je tijdens het koelen actief roert in je afkoelende wort. Het vergt dus wel wat meer arbeid. Na het koelen moet je alsnog je wort overhevelen naar je gistvat. De hevel wordt vaak ook tijdens koken in de pan gezet zodat ook deze is "uitgekookt". Indien je dit aftapt via een kraantje is dat natuurlijk niet nodig.  

Velen vinden het een voordeel dat je deze koeler goed schoon kunt maken en ook kunt zien of het schoon is. Je kunt ze afspoelen met water en een paar minuten meekoken met je wort...

Een nadeel kan zijn dat je wort per volume eenheid minder snel afkoelt (een paar seconden bij een platenkoeler versus 10-20 minuten bij een domplekoeler) en dat je tijdens het koelen, als je wort in de kritisch zone komt ( < 60°C), je nog actief bezig bent met koelen (vaak geen deksel op je pan). Dus er kan van alles in je wort dwarrelen uit de omgeving. Er zit altijd wel stof in de lucht, en op stofdeeltjes zitten ook bacterieen.  Het kan !! dat wil niet zeggen dat het ook altijd gebeurd.

Conclusie

Voor beide systemen valt wat te zeggen en vaak is persoonlijke voorkeur erg belangrijk. Met beide systemen heb ik gewerkt en er kwam altijd prima bier uit.. Kies dus de koelmethode die je zelf het prettigst vindt en die het best bij jou brouwsysteem past.

Met vriendelijke groeten
De bier brouwer